Rắn là một loài bò sát, không chân ưa thích trong môi trường có khí hậu nhiệt đới gió mùa với nền nhiệt độ và độ ẩm cao. Ở Việt Nam ta đều có tất cả điều kiện đó để loại bò sát này có thể phát triển, sinh sôi nảy nở. Rắn có rất nhiều loại nhưng trong đó được chưa ra làm hai nhóm chính là nhóm rắn độc và nhóm rắn không độc hay còn gọi là rắn thường. Sau đây, chúng ta sẽ tìm hiểu về rắn độc và rắn không độc để tìm ra giải pháp tốt nhất để ngăn ngừa phát triển của độc rắn, giám tỉ lệ tử vong.
Rắn hổ mang là một trong loại rắn cực độc
Rắn không độc là loại rắn mà không có răng độc, không có tuyến nọc độc mà chỉ có răng hàm nên khi bị bắn thường để lại vết cắn vòng cung, dấu răng đều nhau hoặc để lại vết răng trên vết cắn. Một số loài rắn không độc thường người dân hay gặp như trăn, rắn nước, rắn ri cá, rắn ri voi, rắn bông súng, rắn lục cườm…
Rắn độc là loại rắn mà có răng độc, có hai tuyến nọc độc do đó khi cắn mổ từ trên xuống có hình chữ V hoặc hình chấm than song song và thường để lại hai dấu răng trên vết cắn. Rắn độc cắn thường có hai dấu răng nhưng đôi khi cũng chỉ có một dấu răng hoặc ba, bốn dấu răng. Do đó nên khám xét kỹ, tránh bỏ sót.Một số loài rắn mà người dân làm đồng hay gặp như: Rắn hổ mang, rắn cạp long cạp lia, rắn khúc đen khúc trắng…
Rắn thường sinh sống và phát triển ở những nơi rậm rạp, có độ ẩm cao. Chính vì vậy, những người hay đi rừng, làm đồng, làm rẫy hay do mưa bão ngập lụt…thì thường gặp chúng và xảy ra tai nạn rắn cắn. Chúng ta nên biết các bước sơ cứu cơ bản để phòng chống kịp thời khi bị rắn cắn và giảm tỉ lệ tử vong.
Một số cách sơ cứu cơ bản khi rắn cắn
Nếu bị nhóm rắn hổ cắn
+ Bước 1: băng ép (garô): Phải nhanh chóng buộc garô (nơi nào có thể garô được) ở phía trên vết cắn 3-5cm. Garô bằng mọi thứ dây tự có tại chỗ như: dây thun, dây chuối, dây quai nón… Chú ý khi garô phải dùng dây bản to để giảm tổn thương nơi garô.
+ Bước 2: tẩy nọc bằng cách rửa sạch vết rắn cắn, sau đó đến cơ sở y tế rửa lại bằng thuốc tím 1‰, cồn iốt 2%…
+ Bước 3: rạch rộng vết cắn hình chữ thập (+). Độ sâu qua da đến cơ chảy máu là được, rạch rộng dài khoảng 1-2cm. Trước khi rạch rộng phải sát trùng để tránh nhiễm trùng, tránh rạch đứt dây thần kinh, mạch máu và dây chằng.
+ Bước 4: hút máu tại chỗ rắn cắn.
+ Bước 5: dùng thuốc đơn giản rồi nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế mà ở đó có điều kiện cấp cứu hồi sức.
Nếu bị nhóm rắn lục cắn
Việc cần làm là giải quyết vấn đề đau nhức, sưng nề, xuất huyết, tán huyết, hoại tử. Do đó không cần garô, không rạch rộng, không hút máu. Lý do là garô sẽ làm bệnh nhân dễ hoại tử hơn, rạch rộng sẽ làm chảy máu không cầm được. Chỉ cần băng ép, tẩy nọc và chuyển nạn nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Rắn lục ngây nguy hiểm với độc tính mạnh
Theo các nhà khoa học nghiên cứu, nếu nạn nhân bị nhóm rắn hổ cắn, thời gian bị cắn đến tử vong nhanh nhất khoảng 90 phút, còn các loài rắn khác chậm hơn. Do đó cần phải chuyển nạn nhân đến các cơ sở y tế có điều kiện cấp cứu hồi sức trước thời gian đó. Tránh đi loanh quanh ở những nơi không có điều kiện cấp cứu hồi sức và không có kháng huyết thanh đặc hiệu mà bỏ lỡ cơ hội cứu sống nạn nhân.
Một số bài thuốc chữa trị rắn độc cắn
Thuốc gây ấm gồm rau răm 30g, đậu xanh 30g, gừng nướng 20g. Giã nhỏ, vắt lấy nước cho uống để chống lạnh nếu người bệnh thấy rét, kết hợp uống rượu hội.
Thuốc hội gồm rệp hạt cau khô 10 hạt, củ chuối hột tươi 200g, lá trầu không tươi 10 lá, cỏ mực 200g, 200 con, phèn chua 20g, hùng hoàng 20g, dây cứt quạ tươi 200g, rượu trắng 2 lít. Cho các dược liệu trên giã nát, ngâm trong rượu trắng, thỉnh thoảng quấy, đảo. Sau 7 ngày, chiết lấy rượu, để lắng dùng dần. Người lớn: 1 thìa cà phê, trẻ em bằng nửa; cứ nửa giờ uống 1 lần. Có thể chế thành viên, mỗi viên 0,5g, mỗi lần uống 2 viên, ngày uống 6 – 8 lần.
Thuốc hạ sốt gồm giun đất lớn (nâu đen hoặc xanh đen) 2 con, chuối tiêu hoặc chuối hột 1 cây con. Bổ đôi cây chuối, đặt 2 con giun vào giữa và buộc lại, đem đốt chín, vắt lấy nước cho uống để hạ sốt. Khi bệnh nhân bị rắn cắn mà sốt cao thì cho uống và đắp ngoài bằng thuốc hội.
Rượu hội gồm ngũ linh chi 24g, xuyên bối mẫu 24g, sinh nam tinh 24g, bạch chỉ 24g, xuyên sơn giáp 24g, quế chi 24g, bạch thược 24g, bạch đậu khấu 24g, hà thủ ô đỏ 40g, phèn xanh 24g, hùng hoàng 40g, rượu 400 1500ml. Tán thô các vị thuốc. Ngâm với rượu trong 10 ngày, mỗi ngày lắc kỹ 2 – 3 lần. Chiết lấy nước rượu trong để dùng. Hoặc các vị thuốc trên cho vào sắc kỹ 2 lần, ép lấy nước, bỏ bã. Nước thuốc cô lại còn 300ml, lọc cho thêm rượu 500 để có 1,5 lít rượu. Chữa rắn cắn. Ngày uống 30 – 60ml rượu hội (khoảng 1 – 2 chén nhỏ hay 2 – 4 thìa canh). Sau 10 – 30 phút uống thêm 1 thìa canh. Có thể uống 150 – 200ml trong 1 ngày. Ngoài việc uống rượu còn dùng gạc tẩm rượu hội đắp lên chỗ rắn cắn.
Đến đây, chúng ta đã tìm hiểu cách nhận biết rắn độc và rắn không độc để chúng ta có thể tự mình sơ cứu những bước cơ bản nhất để ngăn ngừa lây lan độc tính. Sau khi sơ cứu xong, chúng ta nên đi đến cơ sở y tế gần nhất để điều trị kịp thời và giảm tỉ lệ tử vong.
